De groeves bij Valkenburg, sprookjesachtige plekken met wandschilderingen, kaarsen en een kapelletje. En dat moet zo blijven. Sinds begin november volgt een hightech glasvezelsysteem elke minuscule verandering van de kalksteenpilaren. Antea Group adviseerde de gemeente bij de selectie van zowel het systeem als de leverancier.
De eerste meters voelen een beetje spannend, bekent Coen van der Tas. “Maar dan, wauw, opent zich een nieuwe wereld voor je. Veertig meter onder de grond, tussen stenen van zeventig miljoen jaar oud, waarin je opeens de afdruk van een roggenstaart ziet. Ongelooflijk toch?” Coen is algemeen directeur van ASP Adventure, dat onder andere ‘grottenbiken’ in de Valkenburgse groeves organiseert. Jaarlijks sjezen er maar liefst 34 duizend mountainbikers doorheen. De geheimzinnige, met kaarsen verlichte gangen vormen het decor van talloze Valkenburgse evenementen. De grootste kerstmarkt van Europa is het bekendst. “De groeves horen bij Valkenburg, net als de zee bij Scheveningen,” vertelt wethouder Carlo Vankan. “We zijn eraan verknocht en ermee opgegroeid. Vroeger speelde je er gewoon in.”
Blokbrekers
Maar tijden veranderen. Al jaren staan de groeves onder strenge controle: veranderingen in de pilaren worden nauwkeurig gevolgd. Dat is niet zomaar. In de jaren tachtig en negentig zijn er zelfs enkele groeves ingestort. Voor geohydroloog Bjorn Vink van Antea Group kent de bodem geen geheimen. Rustig verklaart hij hoe het zit, daar diep in de Zuid-Limburgse grond. “Al in de Middeleeuwen haalden ‘blokbrekers’ grote stukken kalksteen weg. >>
Coen van der Tas, algemeen directeur van ASP Adventures
Grot of groeve?
De Zuid-Limburgse mergelgroeves bestaan uit zo’n 250 onderaardse gangenstelsels. Bekend zijn de Fluweelengrot, de Gemeentegrot en Sibbergroeve bij Valkenburg aan de Geul. ‘Mergel’ is het Limburgse woord voor kalksteen. In de volksmond wordt weleens gesproken over ‘de grotten van Valkenburg’, maar dat klopt geologisch niet. Grotten ontstaan natuurlijk, groeves door menselijk handelen. Sinds de Middeleeuwen werd er kalksteen gewonnen. Nu gebeurt dat alleen nog in de Sibbergroeve. Op kleine schaal, bijvoorbeeld voor renovaties van monumenten.
<< Het materiaal werd gebruikt om kastelen, kerken en boerderijen te bouwen. Maar soms hakten ze iets te veel weg. De gangen werden te breed en de plafonds minder stabiel. Bovendien ligt Valkenburg bij een breuklijn, ‘de Klauwpijp’. Juist daar is de kalksteen gevoelig voor oplossing door regen.” Een acuut gevaar is er niet, verzekert hij, maar veiligheidscontroles zijn verstandig. Coen is er blij mee. “Dankzij die controle voelen onze gasten zich veilig. Sterker, we zouden er anders niet eens mogen fietsen.”
Strengere eisen
Inmiddels stelt de Mijnbouwwet nieuwe veiligheidseisen aan het gebruik van de groeves. Wethouder Vankan: “We zijn intensief in gesprek geweest met onder andere de Provincie Limburg, als toezichthouder. Hoe kunnen we die eisen invullen? Welke oplossing werkt het beste?” Antea Group begeleidde de gemeente Valkenburg aan de Geul hierbij met onder andere de systeemspecificaties en de selectie van de beste leverancier. “Fugro rolde als beste optie uit de bus”, licht Bjorn toe. “Onder leiding van projectleider Edo Noordermeer werd het systeem vorig jaar herfst opgeleverd.”
Net als de Eiffeltoren
Allerlei knappe koppen bogen zich over het ontwerp. Onder wie dr. Roland Bekendam van GeoControl, dé Nederlandse expert op het gebied van groevestabiliteit. Er stonden aardig wat wensen op het lijstje: duurzaam (minimaal tien jaar meegaan), betrouwbaar (ijking amper nodig) en vochtbestendig (geen corrosie). Het resultaat is een modern, subtiel volgsysteem voor de stabiliteit. Met licht als aansturingbron – geen elektriciteit. Er wordt gebruik gemaakt van glasvezel, een techniek die ook de stabiliteit van de Eiffeltoren volgt. >>
>> “Weinig mensen weten dat ook Parijs is gebouwd op een ‘gatenkaas’ van kalksteen”, verduidelijkt Bjorn. “De glasvezelkabels hebben speciale lichtfilters en zijn verticaal tegen de pilaren gespannen. De kabels zijn amper zichtbaar, dankzij een mergelkleurige beschermende kap. Bij de minste beweging verandert de trekkracht op de glasvezel en daarmee de kleur van het licht door de filters. Dan ontvangen betrokkenen, zoals de gemeente, direct een melding via e-mail en sms.”
Echt bikkelen
Meer tijd is de grootste winst van het systeem, vervolgt wethouder Vankan. “Bewegingen volgen we nu op microscopisch niveau, terwijl dat eerst alleen visueel kon. Daardoor kunnen we veel eerder maatregelen nemen zoals pilaren verstevigen of een gang afsluiten met cement. En uitvoerders kunnen dit in alle veiligheid doen.” Wel geeft hij toe dat de investering – 1,5 miljoen euro – even slikken was. “We zijn een kleine gemeente. Toch gaven de belangen de doorslag. De veiligheid van onze bewoners en bezoekers, ja, die staat natuurlijk op nummer één. Maar de groeves vormen ook een onmisbare, economische motor voor Valkenburg.”
Vrij van vleermuizen
Niet alleen de besluitvorming, ook de uitvoering was nog spannend. Bjorn: “Alleen tussen juni en oktober zijn de grotten vrij van vleermuizen. In die korte tijdspanne moest de klus geklaard worden. Eigenlijk een onmogelijke opgave. Het was, letterlijk, bikkelen voor de aannemer die de sleuven voor de kabels freesde en de sensorkabels bevestigde. Een dikke pluim.” In ieder geval kunnen Coen en zijn fietsers met een gerust hart door de groeves blijven trappen. “Super dat zo’n historische plek meegaat met de moderne techniek. Wij hebben sowieso nog nooit gevaarlijke situaties gehad. En dat houden we graag zo.” <<
De groeves bij Valkenburg, sprookjesachtige plekken met wandschilderingen, kaarsen en een kapelletje. En dat moet zo blijven. Sinds begin november volgt een hightech glasvezelsysteem elke minuscule verandering van de kalksteenpilaren. Antea Group adviseerde de gemeente bij de selectie van zowel het systeem als de leverancier.
De eerste meters voelen een beetje spannend, bekent Coen van der Tas. “Maar dan, wauw, opent zich een nieuwe wereld voor je. Veertig meter onder de grond, tussen stenen van zeventig miljoen jaar oud, waarin je opeens de afdruk van een roggenstaart ziet. Ongelooflijk toch?” Coen is algemeen directeur van ASP Adventure, dat onder andere ‘grottenbiken’ in de Valkenburgse groeves organiseert. Jaarlijks sjezen er maar liefst 34 duizend mountainbikers doorheen. De geheimzinnige, met kaarsen verlichte gangen vormen het decor van talloze Valkenburgse evenementen. De grootste kerstmarkt van Europa is het bekendst. “De groeves horen bij Valkenburg, net als de zee bij Scheveningen,” vertelt wethouder Carlo Vankan. “We zijn eraan verknocht en ermee opgegroeid. Vroeger speelde je er gewoon in.”
Blokbrekers
Maar tijden veranderen. Al jaren staan de groeves onder strenge controle: veranderingen in de pilaren worden nauwkeurig gevolgd. Dat is niet zomaar. In de jaren tachtig en negentig zijn er zelfs enkele groeves ingestort. Voor geohydroloog Bjorn Vink van Antea Group kent de bodem geen geheimen. Rustig verklaart hij hoe het zit, daar diep in de Zuid-Limburgse grond. “Al in de Middeleeuwen haalden ‘blokbrekers’ grote stukken kalksteen weg. >>
Coen van der Tas, algemeen directeur van ASP Adventures
Grot of groeve?
De Zuid-Limburgse mergelgroeves bestaan uit zo’n 250 onderaardse gangenstelsels. Bekend zijn de Fluweelengrot, de Gemeentegrot en Sibbergroeve bij Valkenburg aan de Geul. ‘Mergel’ is het Limburgse woord voor kalksteen. In de volksmond wordt weleens gesproken over ‘de grotten van Valkenburg’, maar dat klopt geologisch niet. Grotten ontstaan natuurlijk, groeves door menselijk handelen. Sinds de Middeleeuwen werd er kalksteen gewonnen. Nu gebeurt dat alleen nog in de Sibbergroeve. Op kleine schaal, bijvoorbeeld voor renovaties van monumenten.
<< Het materiaal werd gebruikt om kastelen, kerken en boerderijen te bouwen. Maar soms hakten ze iets te veel weg. De gangen werden te breed en de plafonds minder stabiel. Bovendien ligt Valkenburg bij een breuklijn, ‘de Klauwpijp’. Juist daar is de kalksteen gevoelig voor oplossing door regen.” Een acuut gevaar is er niet, verzekert hij, maar veiligheidscontroles zijn verstandig. Coen is er blij mee. “Dankzij die controle voelen onze gasten zich veilig. Sterker, we zouden er anders niet eens mogen fietsen.”
Strengere eisen
Inmiddels stelt de Mijnbouwwet nieuwe veiligheidseisen aan het gebruik van de groeves. Wethouder Vankan: “We zijn intensief in gesprek geweest met onder andere de Provincie Limburg, als toezichthouder. Hoe kunnen we die eisen invullen? Welke oplossing werkt het beste?” Antea Group begeleidde de gemeente Valkenburg aan de Geul hierbij met onder andere de systeemspecificaties en de selectie van de beste leverancier. “Fugro rolde als beste optie uit de bus”, licht Bjorn toe. “Onder leiding van projectleider Edo Noordermeer werd het systeem vorig jaar herfst opgeleverd.”
Net als de Eiffeltoren
Allerlei knappe koppen bogen zich over het ontwerp. Onder wie dr. Roland Bekendam van GeoControl, dé Nederlandse expert op het gebied van groevestabiliteit. Er stonden aardig wat wensen op het lijstje: duurzaam (minimaal tien jaar meegaan), betrouwbaar (ijking amper nodig) en vochtbestendig (geen corrosie). Het resultaat is een modern, subtiel volgsysteem voor de stabiliteit. Met licht als aansturingbron – geen elektriciteit. Er wordt gebruik gemaakt van glasvezel, een techniek die ook de stabiliteit van de Eiffeltoren volgt. >>
>> “Weinig mensen weten dat ook Parijs is gebouwd op een ‘gatenkaas’ van kalksteen”, verduidelijkt Bjorn. “De glasvezelkabels hebben speciale lichtfilters en zijn verticaal tegen de pilaren gespannen. De kabels zijn amper zichtbaar, dankzij een mergelkleurige beschermende kap. Bij de minste beweging verandert de trekkracht op de glasvezel en daarmee de kleur van het licht door de filters. Dan ontvangen betrokkenen, zoals de gemeente, direct een melding via e-mail en sms.”
Echt bikkelen
Meer tijd is de grootste winst van het systeem, vervolgt wethouder Vankan. “Bewegingen volgen we nu op microscopisch niveau, terwijl dat eerst alleen visueel kon. Daardoor kunnen we veel eerder maatregelen nemen zoals pilaren verstevigen of een gang afsluiten met cement. En uitvoerders kunnen dit in alle veiligheid doen.” Wel geeft hij toe dat de investering – 1,5 miljoen euro – even slikken was. “We zijn een kleine gemeente. Toch gaven de belangen de doorslag. De veiligheid van onze bewoners en bezoekers, ja, die staat natuurlijk op nummer één. Maar de groeves vormen ook een onmisbare, economische motor voor Valkenburg.”
Vrij van vleermuizen
Niet alleen de besluitvorming, ook de uitvoering was nog spannend. Bjorn: “Alleen tussen juni en oktober zijn de grotten vrij van vleermuizen. In die korte tijdspanne moest de klus geklaard worden. Eigenlijk een onmogelijke opgave. Het was, letterlijk, bikkelen voor de aannemer die de sleuven voor de kabels freesde en de sensorkabels bevestigde. Een dikke pluim.” In ieder geval kunnen Coen en zijn fietsers met een gerust hart door de groeves blijven trappen. “Super dat zo’n historische plek meegaat met de moderne techniek. Wij hebben sowieso nog nooit gevaarlijke situaties gehad. En dat houden we graag zo.” <<